Το Τίμιο Ξύλο αποτελείται από κέδρο, πεύκο και κυπαρίσσι, το οποίο οι προσκυνητές των Αγίων Τόπων, το συναντούν και στις δύο μορφές του: την φυσική σαν δέντρο και στον Ι.Ν. της Αναστάσεως, σαν προσκύνημα, το εμποτισμένο Τίμιο Ξύλο, με τις θείες ρανίδες αίματος Του Σταυρωθέντος Χριστού. (Ζωντανό καθώς αφομοιώνει θαυμαστά, το φυσικό ξύλο από έτος σε έτος, οπότε δεν ελαττώνεται), Ζωοδόχο (γιατί δέχτηκε το Αίμα της Ζωής, το Τίμιο Αίμα του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού) και Ζωοπάροχο, εκ του πρώτου θαύματος (και όχι μόνο) στην ανεύρεσή του από την Αγία Ελένη, της αναστάσεως της νεκρής διερχόμενης Ιουδαίας).
Την εποχή του Σολομώντα, κόπηκαν ξύλα από όλη την περιοχή μαζί με πολλά κλαδιά αυτού του τρίκλωνου δέντρου, για να κατασκευαστεί με διαταγή του, η σκεπή του γνωστού ναού του Σολομώντα. Οι μάστορες όμως, όπως και να έβαζαν το συγκεκριμμένο ξύλο, δεν ταίριαζε στην σκεπή, και για την αιτία αυτή, ονομάσθηκε από τους εργάτες, άτιμο. Έτσι οι Ιουδαίοι, ξεχνώντας (ως συνήθως), την ίδια τους την παράδοση, όταν φώναζαν να σταυρωθεί ο Κύριος, διάλεξαν τον ατιμωτικό δια σταυρού θάνατο και μάλιστα, στο “άτιμο” για αυτούς, ξύλο.
Η παράδοση όμως αυτού του ξύλου, έχει ως εξής:
Οι τρεις Άγγελοι στη φιλοξενία του Αβραάμ (που απεικονίζουν ορθόδοξα την Τριαδικότητα του Θεού), κρατούσαν από ένα ραβδί ο καθένας.
Με την αναχώρησή τους, τα “ξέχασαν”. Η Σάρρα τα έβαλε στη φωτιά για να τα κάψει. Επειδή όμως είχαν μιά ξεχωριστή ευωδία, ο Αβραάμ τα έβγαλε από τη φωτιά και τα φύλαξε σα θεόσταλτο δώρο.
Μετά από την καταστροφή των Σοδόμων και Γομόρρων, σώθηκε μόνο ο Λώτ και οι δύο κόρες του (έχοντας μείνει η γυναίκα του στήλη άλατος, επειδή παρήκουσε την εντολή …φύγετε και πίσω μην κοιτάξτε …). Οι δύο κόρες, νομίζοντας ότι όλος ο κόσμος είχε καταστραφεί, με πρόφαση την διαιώνιση του ανθρώπινου είδους, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους, μέθυσαν τον πατέρα τους και συνήλθαν μαζί του.
Όταν ο Λώτ το κατάλαβε, και αφού έφτασε στον Αβραάμ, του ζήτησε συγχώρεση για την αμαρτία που έκανε. Τότε ο Αβραάμ έδωσε τα τρία “εξ ουρανού” μισοκαμμένα ραβδιά να τα φυτέψει και τα οποία έπρεπε να ποτίζει καθημερινά με νερό του Ιορδάνη. Αν φύτρωναν, φυλλοβολούσαν και γινόταν κανονικό δέντρο θα ήταν ένδειξη συγχώρεσης από τον Θεό προς τον Λώτ. Κουβαλούσε για τριάντα χρόνια νερό από τον Ιορδάνη, ποτίζοντάς το, έως ότου τελικά έβγαλε φύλλα και φύτρωσε.
Η μετάνοια που κήρυττε ο ‘γιος Ιωάννης Πρόδρομος βαπτίζοντας (εν ύδατι), τον κόσμο στον Ιορδάνη και η βάπτιση του Χριστού που έγινε στα τριάντα Του χρόνια, έχουν σχέση με τα παραπάνω συμβάντα. Στο σύμβολο της πίστεώς μας, ομολογούμε ” …εν βάπτισμα εις άφεσιν αμαρτιών …”, δείχνοντας, ότι η όλη θεία οικονομία, συμπυκνώνεται στη ζωή μας, ώστε τα γεγονότα που αναγράφονται στην Αγία Γραφή, να μην μείνουν, ως απλά, παρελθόντα ιστορικά δεδομένα, έχοντας μόνο συναισθηματική ή θρησκευτική αξία, αλλά να έχουν διαχρονική αξία, σε όσους προσεγγίζουν αυτήν την πραγματικότητα εν πνεύματι και αληθεία, να πορεύονται μάλιστα, με πνευματικά άφθαρτα (υπεράνω χρόνου) εφόδια στη ζωή τους.
Οι ‘γιοι Πατέρες, βλέποντας το ξύλο στο κέντρο του παραδείσου του οποίου απαγορευόταν η βρώση καθώς θα έφερνε τον άνθρωπο από την παραδείσια ζωή υπακοής στο κράτος του θανάτου, τοποθέτησαν στο κέντρο της μεγάλης τεσσαρακοστής την Σταυροπροσκύνηση, δηλαδή πρότειναν την βρώση και κοινωνία εκείνου του Ξύλου, που είναι φυτεμένο στη γη, αλλά, νικώντας τον θάνατο, μας φέρνει στη Ζωή.
Έτσι, το ίδιο ξύλο, που φυλλοβολεί με τον Ιορδάνη (βάπτιση) ένδειξη συγχωρήσεως, έδωσε τους καρπούς του Πνεύματος, με την Σταύρωση Του Κυρίου μας και δίνει πνευματικούς καρπούς σε όσους με πίστη ακολουθούν Τον Σταυρό.